De ogen van de liefde
Flanerend in het onooglijke Couze-et-Saint-Front, een piepklein dorpje verscholen in de Dordogne, kocht mijn echtgenote me een tekst, zorgvuldig gedrukt op handgeschept papier. Het fragment uit Terre des hommes van Antoine de Saint-Exupéry begint met een goudgedrukte initiaal en luidt: “Aimer, ce n’est pas se regarder l’un, l’autre, mais regarder ensemble dans une même direction.” Een vrije vertaling kan zijn: “Liefhebben bestaat er niet in elkaar in de ogen te staren, maar samen in een zelfde richting te kijken.”
Fascinatie
Liefde kan verblindend werken. De geliefden kunnen verdrinken in de diepte van elkaars ogen. De fascinatie roept het gevoel op dat men alles voor elkaar is en alles voor elkaar moet zijn. Er ontstaat een psychologisch eiland waarbij de werkelijkheid van het vasteland uit het blikveld verdwijnt. Een andere mens kan als een derde op het toneel verschijnen. Deze derde, die altijd aanwezig is maar niet altijd wordt gezien, breekt de verblinding open en bevrijdt van de frivole dronkenschap. Denkers als Emmanuel Levinas duiden de betekenis van deze derde als een oproep tot verantwoordelijkheid. Geliefden worden ooit wel eens geconfronteerd met uitdagingen die ze niet zelf kiezen. Het gelaat van de ander roept op een antwoord te geven. De bereidheid tot een antwoord vormt de kern van de verantwoordelijkheid. Dit vraagt een nieuwe kijk op de werkelijkheid. De ogen van de geliefde worden gericht op iemand anders.
Het Franse woord ‘sens’ betekent zowel richting als zin. De Saint-Exupéry schrijft over het kijken in een zelfde ‘richting’. De ‘zin’ van de liefde wordt er gevat uitgedrukt. Liefde is niet in de eerste plaats het wederzijds kijken in de ogen van de ander. Liefde is veeleer het richten van de ogen op een zelfde toekomst. De toekomst waarvan sprake, is niet alleen de droom en het project dat mensen willen realiseren. De toekomst is ook datgene wat ‘op de mens aankomt’ en dat buiten de eigen dromen kan vallen.
Veelvoudige werkelijkheid
De openheid voor de toekomst vormt het geheim van de liefde. Het is de hartslag die mensen verbindt zonder te verblinden. De liefde verbindt mensen met de veelvoudige werkelijkheid. Het is de aandacht voor het onzichtbare dat zich toont in de andere mens. In het welbekende en veelgelezen werkje De kleine prins staat het als volgt neergeschreven: “Ziehier mijn geheim. Het is zeer eenvoudig. Men kan alleen goed zien met het hart. Datgene waar het op aan komt, is onzichtbaar voor de ogen.”
Luc Anckaert (filosoof)
Bron: Tertio 25 september 2013.
