Drie boekjes over stilte, totaal verschillend van opzet, aanpak en vormgeving. Het zegt op zich al iets over de veelvormigheid van de stilte. Over de diversiteit in de toegangen tot het rijk van de stilte – de innerlijke stilte, welteverstaan. Maar zeker ook over de niet te stillen behoefte aan stilte in een wereld die zelden ruimte biedt om stille momenten in te bouwen in het leven van alledag, ondanks het feit dat er sinds enkele jaren ‘stilteparken’ zijn, een heus ‘onthaastpad’ in een grootstad en zelfs een jaarlijkse Dag van de Stilte (in oktober heeft de vierde editie plaats).
In het boekje Stil… komen elf schrijvers aan het woord, die door Thom Breukel, gekend van zijn Stilteatlas en Stil Amsterdam, werden aangezocht om hun persoonlijke ervaringen met stilte te verwoorden. Sommige stukjes lezen als een cursiefje – dat van Catharina Visser bijvoorbeeld, die honderduit mijmert bij de herinnering aan een vallende druppel uit een kraan in een Italiaans kerkje. Andere vertellen over leermeesters in de stilte – zoals het artikel van Gertrudis van der Donk die te rade gaat bij een dichter, een musicus, een mysticus, twee monniken en een Chinese filosoof. Nog andere zijn verkapte propaganda-stukjes om het nieuwe aanbod in de stiltecultuur te proeven – zo heeft Joke Goedhart het over stilte-wandelingen en diverse stilte-activiteiten, Bram Jansen over stille retraites in kloosters, Kees van den Muijsenberg over de louterende zen-weg en Thom Breukel over het schrijven van iconen die hij “spiegels van stilte” noemt, maar dankzij zijn rake silhouettekeningen in het boek heeft die laatste ook nog veel te vertellen over het ‘zien’ van stilte en over lichaamshoudingen en gebaren (bij het bidden van het Onzevader) die stilte ademen. Mooi is het dat er ook een ervaringsbericht is over de waarde van de stilte in de zorgverlening – die bijdrage is van de hand van Lisette van Kuijck.
Germanist en Vaticaankenner Tom Zwaenepoel bloemleest liever. In zijn bundel De stem van de stilte brengt hij honderden korte citaten en verhelderende passages samen, die telkens weer een ander licht werpen op het begrip ‘stilte’. De oneliners en ruimere fragmenten van bekende auteurs als Ludwig Wittgenstein, Elie Wiesel, Simon Vestdijk, Rabindranath Tagore, William Shakespeare, Reiner Maria Rilke, Blaise Pascal en Michel de Montaigne brengt hij onder in labels die verwijzen naar kernbegrippen in de citaten. Die labels zijn meestal heel voorspelbaar, zoals ‘Gebed’, ‘Klooster’, ‘Taal’, ‘Wijsheid’ en ‘Natuur’. Toch zijn er enkele verrassende titeltjes die je onmiddellijk wilt lezen omdat je op het eerste gevoel geen enkel associatief verband ziet met stilte: ‘Politiek’ bijvoorbeeld, of ‘Ruzie’ of ‘Uitvinding’ of ‘Oorlog’. En dan blijkt toch weer een aspect van stilte aan de orde te zijn. Het namenregister in dit bijzonder handzame boekje (klein van stuk en voorzien van een hardcover) is op zich al een ‘bron’ om stil (en verlangend) bij te verwijlen.
Het derde boekje is een kleurrijk geïllustreerde en praktische gids om momenten van rust en stilte te creëren, die je boven jezelf uittillen en inzicht verschaffen in het leven. Inspiratie in woord en beeld is er samengebracht door Saskia de Jong en Wybo Vons onder de titel Geef jezelf stilte. Het boekje is zo gevarieerd als de stilte zelf: er staan interviews en bespiegelende stukjes in, maar ook verhalen, parabels, tips voor meditatie en stiltebeleving, korte citaten en spreuken, oefeningen en zelfs een recept voor een amandeltaart (stilte kan dus blijkbaar ook letterlijk geproefd worden).
Drie boekjes die op het nachtkastje thuishoren. Om er mondjesmaat in te grasduinen en te lezen, en de volgende dag je stille profijt te halen.
Thom Breukel e.a., Stil… elf ervaringen, Dabar-Luyten, Heeswijk, 2014, 102 blz., € 11,50.
Tom Zwaenepoel (samenstelling), De stem van de stilte, Lannoo, Tielt, 2014, 206 blz., € 14,99.
Saskia de Jong & Wybo Vons, Geef jezelf stilte. Op adem komen met mediteren, Forte, Baarn, 2014, 128 blz., € 14,95.
Bron: met dank aan Dirk Hanssens osb / Hoofdredacteur De Kovel.
