In het boek De Spiritualiteit van St. Patrick maakt Rie Kramer het leven en de denken van St. Patrick, de grondlegger van de Keltische Kerk toegankelijk.
Rie Kramer wil een antwoord geven op de vraag naar de oorzaken van de populariteit van de Keltische spiritualiteit in onze tijd.
Niet de ‘Grote Verhalen’, maar het leven van een ‘heel mens’ spreekt aan. In Patrick ontmoeten we zo’n ‘heel mens’.
Patrick leefde van omstreeks 400 tot 461. Hij was zoon van welgestelde geromaniseerde Britse ouders. Zoals zoveel heiligen leefde hij als jongeling oppervlakkig en lichtzinnig. Als zestienjarige werd hij gekidnapt door heidense Ierse zeerovers, die hem meenamen naar hun eiland en hem daar als slaaf verkochten. Van verwende jongeman werd Patrick slaaf. Als herdersjongen kwam hij tot bekering.
Na zes jaar gevangenschap riep een stem hem in een droom op naar huis te gaan. De ontsnapping lukte en Patrick verliet het land van zijn slavernij. Hij kwam in Frankrijk terecht waar hij de monastieke traditie leerde kennen.
Na een kort bezoek aan het ouderlijke huis vertrok hij voor studie naar Gallië. Toen Patrick 48 jaar oud was, ontving hij zijn ‘Macedonische roeping’. In een droom werd hij naar Ierland geroepen. In de jaren die volgden, voltrok zich het wonder van de vrijwillige en vrijwel volledige bekering van het Ierse volk. Geen gedwongen bekering maar een bekering van onderop. Patrick begreep de Ierse mens van binnenuit en vormde een kerk die tegelijk katholiek, dat wil zeggen ‘algemeen’, en ‘inheems’ was. Een kerk die recht deed aan de Ierse liefde voor de natuur en aan het gevoel van Gods nabijheid en die nadruk legde op het verhaal. Een kerk die het mysterie hoedde en tegelijk haar geheimen toegankelijk maakte voor iedereen.
In de loop van de vijfde en de zesde eeuw ontwikkelde zich vanuit de inspiratie van Patrick de Ierse Kerk. Een kerkgemeenschap waarvan mannen- en vrouwenkloosters het kloppende hart vormden. Rie Kramer beschrijft de Ierse kloosters als brandhaarden van de Heilige Geest. Vanuit deze kloosters brachten de Ierse monniken en hun Angelsaksische navolgers het christendom naar het continent en legden zo de basis van de Kerk in onze landen.
De tekst die het duidelijkst de spiritualiteit van Patrick weergeeft is ‘Het Schild van St. Patrick’. Patrick zong de hymne voor het eerst toen hij en zijn leerlingen in groot gevaar waren. Het lied staat dan ook bekend als De schreeuw van het hert . ‘De schreeuw’ is een belijdenis van het geloof in de aanwezigheid van de Drie-ene God als een God die het leven van de mens draagt, door het grootste onheil heen. De opbouw herinnert aan voorchristelijke Ierse gebedsvormen, de inhoud tekent Patrick als een mens die ‘de tegenwoordigheid Gods voelt bij iedere bocht van de weg’.
Inspiratiebron
In het tweede gedeelte van het boek laat Kramer zien hoe Patricks spiritualiteit ook in onze moderne cultuur mensen kan inspireren. Zij doet dat aan de hand van een aantal kernthema’s. Het eerste thema is: ‘God in ons’ – Gods inwoning bewerkt de transformatie. De verandering die de mens ondergaat als hij zich bewust wordt van de inwoning van God. Patrick onderging zijn verandering in de eenzaamheid van het leven als slaaf en schaapherder. De transformatie is Gods werk in ons. Hij vormt ons tot zijn beeld.
Het gebed is voor Patrick de kernactiviteit van het leven. Het gebed is een vrucht van de inwoning van God; God als de Heilige Geest die in ons bidt. Zijn gebedspraktijk, in de eenzaamheid, leert hij van de woestijnvaders. Gebed en transformatie zijn geen gemakkelijke wegen; er is strijd en volharding voor nodig om het doel te bereiken. Patrick gaat letterlijk de strijd met de Boze aan. Voor de postmoderne mens is de Satan moeilijk te denken als een reële kracht. De schrijfster spitst de volharding toe op de strijd tegen het hedonisme en pleit voor: ‘minstens een minimum aan calvinistische types’.
Naast ‘God in ons’ is ‘God met ons’ een hoofdthema van Patricks spiritualiteit. Hij beleeft God als de gids van zijn leven. De pelgrimage is een belangrijk aspect van de Keltische spiritualiteit. In principe wordt heel het leven als een pelgrimage verstaan. Op de pelgrimsweg besef je meer dan thuis wie jezelf bent en wie God is. In het verlengde van de pelgrimage wordt de vernieuwde mens ‘een brief van God’ voor de mensen die hij ontmoet.
In het hoofdstuk ‘God onder ons’ beschrijft de auteur hoe Patrick omgaat met zijn gevoelens: met verlies en kwetsbaarheid. Patrick vertelt op een open wijze over zijn emoties; vooral: hij brengt ze voor God. Kramer benadrukt en analyseert uitgebreid Patricks minderwaardigheidsgevoelens. Ik vraag mij of de klemtoon op de eigen onwaardigheid niet op de eerste plaats een stijlvorm is.
Tenslotte wordt in het hoofdstuk ‘God om ons’ het in de wereld staan van de gelovige vanuit de Keltische traditie belicht. Drie kernwoorden zijn daarbij van belang: gemeenschap, geborgenheid en hoop. Christelijke gemeenschappen worden getekend als plekken van hoop, levend geloof en liefdevolle gemeenschap in een steeds killer en harder wordende samenleving.
Moeilijkheid is mijns inziens dat de wereld van Patrick veraf staat van onze moderne ‘barbarij’. De heidense Kelten waren zeer religieuze mensen. Overal woonden goden en geesten. Wij kunnen niet zo gemakkelijk terug achter de ‘God is dood’ ervaring van de vorige eeuw. Ook totale overgave is voor een modern autonoom mens heel wat moeilijker dan voor een lid van een Ierse clan anderhalf millennium geleden.
Van een andere orde is mijn opmerking dat dit boek, gelijk andere werken over ‘Keltisch christendom’, het bezwaar aankleeft dat vaak onduidelijk is of een bepaalde tekst van een zesde-eeuwse monnik is, van een dichter uit jongere tijd stamt, of een product is van een workshop Keltische spiritualiteit, enkele maanden geleden. Maar misschien is dit euvel wel eigen aan de Keltische traditie waarin de anonieme mondelinge overdracht het primaat heeft.
(Jan Romkes van der Wal is pastoor in Bolsward.)
Uit Artikel: Protestanten ontdekken ‘Keltische spiritualiteit’
Friesch Dagblad 26 oktober 2004.
N.a.v. ‘De Spiritualiteit van St. Patrick’, van Rie Kramer;
uitg. Ten Have, 2004; 159 blz; prijs: 16,50 euro.
Terug naar de Wekelijkse Inspiratie…>>>
