Homilie bij Johannes 1, 1 – 18

Jezus is niet zo maar mens zoals gij en ik. Hij is het Woord van God dat mens is. Door Woord-van-God te zijn is Jezus onteigend van zichzelf. Hij is, om zo te zeggen, uit zichzelf getrokken omdat Hij tezelfdertijd geheel gericht is zowel op God als op de mens.  Hij is woord van God voor de mens.  Hij is ook het luisteren van de mens naar God.  Hij komt in de wereld al zeggend : “Hier ben Ik. Ik ben gekomen, God, om uw wil te doen” (Hebr. 10, 7).
Als mens is Jezus heel en al luisteren naar zijn Vader.  En als Woord is Jezus  God die naar de mens toekomt om zich mede te delen.

Wat betekent dat voor ons ? Een christen is iemand die leeft van het leven van Christus. De menswording van het Woord betekent dus voor ons dat wij maar christen zijn in de mate dat wij gericht zijn naar God en naar de mens, dat wij maar christen zijn in de mate dat wij ons luisterend opstellen naar God en naar de mens. Dat wij maar christen zijn als wij tijd nemen voor God en tijd geven aan de mensen. Wij kunnen dat maar volgens onze beperkte mogelijkheden.

Jezus is echter zo totaal gericht naar de Vader, dat Hij het Woord is dat de Vader tot de mensen spreekt. Wat Hij doet is de uitdrukking van wat Hij zegt, en wat Hij zegt strookt volledig met wat Hij doet.  Bij ons mensen, is dat meestal niet het geval : hoe meer wij zeggen en hoe mooier wij het zeggen, hoe minder wij het doen ;  het woord is veelal het surrogaat van het doen.  Bij Jezus vallen doen en zeggen samen : in zijn mensheid is Hij de zichtbare uitdrukking van de onzichtbare Vader. Hij kan zeggen : “Wie mij gezien heeft, heeft de Vader gezien” (Jo 14,9). Bij dat woord van Jezus kunnen een beetje verstomd blijven staan.

Want wat zien wij vandaag ? Een kind in een kribbe. Een wezentje dat afhankelijk is, dat zichzelf niet kan behelpen, in armoede gedompeld, ontdaan van eigen daadkracht. Het Woord, Gods hoogste uitdrukkingsvermogen, is in die baby niet in staat één enkel zinnig woord te uiten. De Vader is arm geworden, want alles wat Hij is, heeft Hij weggegeven en in zijn Woord gelegd. En nu is het Woord op zijn beurt van zichzelf ontdaan door te komen onder ons in een kind zonder spraak. Het diepste lijden van het Woord Gods onder ons zal niet de dood zijn op het kruis, maar zijn onvermogen om zich aan ons verstaanbaar te maken. Juist nog vóór zijn hemelvaart zullen zijn apostelen Hem vragen : ”Heer, herstelt U in deze tijd het koninkrijk voor Israël ?” (Hand. 1,6).

Van de aanvang af, bij zijn geboorte, daar tussen de os en de ezel, moet het Woord dat onvermogen leren aanvaarden van de Oneindige God tegenover zijn schepsel. Bij die aanvang is het Woord stilte geworden. Dat betekent voor ons dat wij zelf ook maar bij het Woord van God zullen kunnen komen bij die aanvang, in die stilte, die ons ontdoet van wat ons in eigen ogen een status geeft.
Om echt mens te worden heeft God alles op spel moeten zetten. God neemt het risico zich te verliezen in een mens van vlees, in een mens met zwakheid bekleed.

Johannes zegt niet : ”Het Woord is mens geworden”, maar wel : “het Woord is vlees geworden”. Hij onderlijnt de wezenlijke zwakheid die het Woord aangenomen heeft. Maar die zwakke mens kan zich waarmaken en tot de hoogste mogelijkheid komen van het mens-zijn door zich in God te verliezen.
Wij staan hier voor een paradox. Juist als God schijnt te mislukken in zijn opzet, als Hij zich verliest in Jezus die verworpen wordt en ter dood gebracht, laat deze deerniswekkende mislukking Jezus toe zich totaal verliezen in het vertrouwen op God, zijn Vader, en zo zal Hij zijn menswording waarmaken. Eerst dan zal het Woord zijn menswording voltooid hebben.
Wat betekent dat voor ons ? Dat betekent voor ons dat er, tegen alle schijn in, niets voor ons mens-zijn verloren is, zolang wij op God vertrouwen, zolang wij bouwen op zijn Woord. Het Woord wordt vlees vandaag, in het leven van ieder van ons. Wij zijn verantwoordelijk voor Gods Woord. Dragen wij het in ons hart, zodat wij Gods liefde en vrede kunnen meegeven aan onze mensen.

Br. Mark uit de trappisten abdij van Orval.