Het zwijgen of stilzetten van de klok – dus rust nemen, afwachten en niets doen – wordt door veel denkers en dichters als de voorwaarde voor het kunnen nadenken en voor creativiteit – en dus ook voor menselijkheid – gezien, schrijft de filosofe Joke Hermsen in haar prachtige Windstilte van de ziel
(Arbeiderspers.2010).
Deze windstilte van de ziel, zegt ze, is noodzakelijk om onze gedachten te vernieuwen. Maar durven wij vandaag de dag nog af te wachten of niets te doen, vraagt ze zich af. Wie durft er urenlang op een bank te zitten, zonder televisie of computer aan, en zomaar wat voor zich uit te mijmeren? Toch wordt deze windstilte van de ziel niet voor niets aan de ziel verbonden. Het lijkt immers, zegt ze, verdacht veel op wat door de eeuwen heen door filosofen, mystici en theologen als ‘de ziel’ omschreven is. Het zorg dragen voor de ziel was, vertelt ze verder, volgens de oude Grieken de belangrijkste taak van de mens, omdat alles vanuit de ziel als nieuw tot leven gewekt kan worden.
Weten wij nog wel hoe we voor onze ziel kunnen zorgen in deze tijd van dominant en gehaast economisch denken? Joke Hermsen betreurt het dat tegenwoordig ook op zondag de winkels open zijn. Immers de zondag is zo’n prettige onderbreking van de zo drukke week. Je wordt op een andere manier wakker, zegt ze, voelt je meer ontspannen, omdat er minder rumoer om je heen is. Als op zondag ook gewerkt wordt, zegt ze, is er geen pauze in de week meer. Afgezien dat zo’n pauze de creativiteit aanwakkert, heeft de mens nu eenmaal de fysieke en mentale behoefte om tot rust te komen, los van elke ideologie of religie dan ook. Onze hersenen hebben hersteltijd nodig, zoals dat in neurologische termen heet, om niet overbelast te raken, zo constateert ze.
We hebben rust nodig om de geest lenig te houden. Alle culturen kennen daarom een publieke rustdag. Ze kennen allemaal een ritme waarin één dag anders is dan alle andere dagen. Rust is de belangrijkste voorwaarde voor het denken, voor het innerlijke gesprek met onszelf, teneinde niet van onszelf te vervreemden, het innerlijke contact met onszelf niet te verliezen, dat contact met ons dieper gelegen zelf. Alleen dan kunnen we namelijk ervaren dat we méér zijn dan een bewust handelend wezen en juist dit ‘méér’ kan ons denken van binnenuit vernieuwen.
Is dat niet juist noodzakelijke voorwaarde om vanuit dit vernieuwde weer creatief geworden denken de economische crisis te boven te komen? Laten we onze beleidsmakers bovengenoemd boekje eens als verplicht huiswerk meegeven.
Dhr. Hans Pijnaker ( Nieuwsklok Seniorenpagina 24/04/2014)